Tiyatro Terimleri ve Kavramları / Têgih û Termên Şanoyê / Theatre Concepts and Terms

Şanogeriya "Mem û Zîn", Nivîskar: Emîn Mîrza Kerim, Derhêner: Enwer Tuvî, Silêmanî, 1958

Tiyatro Terimleri ve Kavramları / Têgih û Termên Şanoyê 

Absürd Tiyatro - Şanoy bêhûde, Şanoya Absurd - Theatre of the Absurd

Acı Çekme Oyunu - Lîstika Êşkêşanê - Şanogeriy eşkence, wezen – Passion Play

Acıklı Komedya, Komîdyay giryanawî – Tearful Comedy

Açık Aksiyon - Aksiyana Vekirî - Over Act

Açık Sahne - Sehneya Vekirî - Open Stage

Adaptasyon - Lihevanîn, Adaptekirin - Adaptation

Agit-prop tiyatro- Şanogerîy bangeşekirdin – Şanoya propagandayî – Agit- Prop Theatre

Agon- Mişt û mirr – Agon

Ağlayıcılar - Koroya Giriyê, Barbûkarî grîkî – Choregos

Akrobat - Kanbore, qareman, palewan, Canbaz - Acrobat

Aksiyon Oyunu - Dramay niwandin, Şanoya Aksiyonê – Play of Acting

Aktivizm -  Karaxwazî, Aktîvîzm - Activism

Akustik- Dengî, Akûstîk - Acoustic

Alternatif Tiyatro – Şanoya Alternatîf- Alternatîve Theatre

Anagnorisis – Venasîn, Nasînewe - Anagnorisis

Anakronizm- Anakronîzm, Nasazîy mêjûyî, Natebayîy mêjûyî - Anachronism

Anıştırma – Bibîranîn - Allusion

Ani çatışma- Pevçûna pengizînê, Milmilanêy bazbiran - Jumping Conflict

Ani eylem-– Bizava ji nişkê ve, Kirdey dakişan - Instantaneous Action

Anlatıcı - Vegêr, Vebêjer, Hîkayetxwan – Narrator

Antagonîst oyun kişisi - Lehengê antagonîst, Dijepalewan - Antagonist Villain

Antre Yapmak – Antrekirin- Entrance

Apolloncu- Apollonî , Epolloniyen – Apollonian

Arena tiyatro- Şanoya xelekî, Şanoy bazineyî – Arena Theatre

Arka ışık - Ronahiya paşiyê, Rûnakîy piştewe – Backing Light

Arka Plan - Perdeya paşîn, Perdey paşîne – Back Drop

Asistan Direktör – Yarmetîdêr – Assistant Director

Ayin Tiyatrosu - Dramaya Nerîtên Ayinî, Dramay Nerîte Ayiniyekan - Liturgical Drama

Bale- Bale, Balê - Ballet

Balkon – Şaneşîn, Banîje, hewreban - Balcony

Basmakalıp- Vetûrî, Klîşe – Stereotype

Başlama Müziği – Muzîka Destpêkê – Curtain Music

Bedensel Durum – Rewşa Laş – Body Position

Belediye Tiyatrosu – Şanoya Şaredariyê – Municipal Theatre

Belgesel Tiyatro - Şanoya Belgeyî - Documentary Theatre

Belgesel Tiyatrosu - Şanoya Belgeyî, Şanoy Belgeyî - Documentary Theatre

Benzetmeci Tiyatro - Şanoya Mîmetîk, Şanoy Xoşuphandin – Mimesis, simulation

Benzetmeci Tiyatro,  Kapalı Biçim - Şêweya girtî/ Şanoy Daxiraw, Şanoya Şibîner (Mîmetîk Theatre)

Besteci - Bestekar, Mosîqanûs - Composer

Bir Perdelik Oyun - Lîstka Yekperdeyî - Şanogeriy yekperdeyî - One Act Play

Biyomekanik- Biyomekanîk , Mîkanîksî jiyarî - Biomechanics

Bolşoy tiyatrosu - Şanoya Bolşoy - Şanoy Bolşoy – Bolshoi Theatre

Boş sahne - Sehneya vala, Sekoy çol – Bare Stage

Bölge Tiyatrosu - Şanoya Herêmî, Dramay herêmayetî - Regional Theatre

Burjuva Dramı – Drama Burjûvayî – Drama Bourguois (fr.)

Burlesk- Şanoya Burleskî, Şanogerîy Bêrlêsk - Burlesque

Bütüncül Tiyatro - Şanoy tewaw - Total Theatre

Canlı Gazete - Rojnameya Zindî - Living Newspaper

Cep Tiyatrosu - Şanoya Biçûk, Şanoçke - Little Theatre

Çadır Tiyatrosu – Şanoya Kon – Tent Theatre

Çatışma Öğesi, Rêgeza Pevçûnê, Rêgezî Milmilane , Conflict Item

Çelişkî – Nakokî – Paradox

Çerçeve – Çarçove- Frame

Çeşitleme – Varyasyon- Variaition

Çocuk tiyatrosu - Şanoya zarokan, Şanoy mindalan – Child’s Theatre

Çözüm - Çareserî , Girê kirdinewe - Resolition

Dekor – Dekor, Dîkor- Set, Setting

Deneysel Oyun- Şanoya Ezmûngerî - Experimental Play

Denge - Hevkêşe, Hawsengî - Balance

Dernek Tiyatrosu - Şanoya Komelgeyî – Community Theatre

Deus ex Machina- Amûrên Xwedayî - Amêrî Xudawend

Dış Sahne - Sehneya Derve, Berçawgey derekî - Exterior Scene

Dışavurumculuk - Guzariştxwazî - Expressionism

Didaktik Oyun - Lîstika Fêrker, Şanogeriy fêrkarî - Didactic Play

Diksiyon – Diksiyon, Gote - Diction

Dionysoscu- Dîonîsiyen, Dîonîsî –Dionysian

Diyalektik oyun - Lîstîka diyalektî, Nimayiştî diyalêkt - Dialect Play

Diyalog - Hevpeyvîn - Dialogue

Doğaçlama - Jixweberî - Serpêy katî, guzarekirdinî katî - Improvisation

Doğaçlama – Jixweberî, Niwandinî lexoweyî  - Improvisation

Doğalcılık - Srûştxwazî - Naturalism

Dönüm noktası, düğüm- Girêk, Teşq – Climax

Dördüncü Duvar - Dîwarê Çaremîn – The Fourth Wall

Dramatic Tension: Tengijey Dramatîkî - Dramatik Gerilim

Dramatik Aksiyon - Bûyera Dramatîk, Rûdawî Dramatîk - Dramatic Action

Dramatik çatışma - Pevçûna dramatîk, Milmilanêy dramatîk – Dramatic Conflict

Dramatik eylem - Kirdey dramatîk, Bizava dramatîk - Dramatic Action

Dramatik İroni - Îroniya Dramatîk, Tewsî dramatîk - Dramatic Irony

Dramatik Oyun - Lîstika Dramatîk, Şanogeriy dramatîk - Dramatic Play

Dramatik Yapı - Binyada Lîstikê, Binemay niwandin - Dramatic Structure

Dramaturji- Dramatûrjî , Teknîkî dramanûsîn - Dramaturgy

Durum Komedyası - Komedyaya Rewşî, Komîdya Hallet - Sitcom

Durum komedyası - Komedyaya rewşî, Komîdyay bar û dox - Comedy of Situation

Duygusal bellek – Bîra hestewer,  Kartêkirdinî yadewerî - Affective Memory

Duygusal Tiyatro- Dramay sozdarî – Sentimental Theatre

Düğüm - Girêk,Tewer - Climax

Düş oyunu - Lîstika Nîgaşî, Lîstika Xeyalê, Şanoy Xewnî - Dream play

Edebi Tiyatro - Şanoya Wêjeyî, Dramay wêjeyî - Literary Drama

Eleştiri – Rexne – Critic, Review

Eleştirmen – Rexnegir- Critic

Epik Tiyatro - Açık Biçim -  Şêweya Vekirî, Şanoy Kirawe- Şanoya Epîk - Epic Theatre

Estetik mesafe – Mesafeya estetîk, Mewday ciwanînasî - Aesthetic Distance

Eşzamanlı eylem - Bizava hevdem, Kirdey hawkat - Simultanous Action

Eylem aşaması- Asta bizavê, Kirdey şanoyî – Action stage

Eylem- Bizav, Livbazî, Cûlle - Action

Fabula Atellana: Çîrokbêjiya Atellanî - Şanoy etêlla – Fabula Atellana

Fars - Galtecarrî – Farce

Fars Komedisi - Komîdyay Galtecarrî – Farce Comedy

Figüran - Kombars - Supers

Flashback - Sehneya serborî, Geranewe bo rabirdû - Flashback

Geçişli Sahne - Dîmenî têperr - Transitional Scene

Gelecekçilik - Ayindexwazî - Futurism:

Geleneksel tiyatrosu - Kevneşopiya şanoyî - Nerîte şanoyîyekan – Dramatic Conventions

Gelişme- Geşedan, Peresîn - Development

Gerçekçi Tiyatro- Şanoya Rasteqînî, Şanoy Ryalîst  - Realistic

Gerilim- Lûtke, Rageşî - Tension

Gevezelik- Çenebazî - Besbêjî, zorbilêyî - Cackle

Giriş - Destpêk, pêşekî - Intro

Gizem Oyunları - Lîstikên Akarî, Şanogeriyekanî penihanî - Mystery Plays

Gölge Oyunu - Lîstika Sîtavê, Nimayiştî Sehen - Shadow Show

Gösteri - Pêşande, Pêşande kirin, Pîşandan – Staging

Gösteri Sanatları -  Hunerên Pêşandeyî, Hunerên Pêşandeyîekan - Performing  Arts

Grotesk Komedi - Komîdyay naasayî - Grotesque Comedy

Halk Tiyatro - Şanoya Gel, Şanoy giştî – Public Theatre

Halk Tiyatrosu - Şanoya Gelêrî, Dramay cemawerî - Folk Drama

Hamartia (Trajik Hata) - Heley trajîk - Hamartia (Tragic Flaw)

Happening - Kotayî şad - Happening

Hareket – Liv, Bizawtin, Cûle kirdin - Moving

Hitabet - Xîtabet, Niwandinî goteyî - Declamation

İbret oyunları - Lîstikên Exlaqî/ Şanoyî Akarî - Case plays, Parable, Moralty

İbret Oyunu- Şanoya Exlaqî, Şanogeriy Akarî - Morality Play

İlk Sahneleme - Niwandina Yekem - Debut

İncil hikayeleri - Çîrokên încîlê, Nimayiştekanî încîl – Bible Histories

İşaret – Nîşane, Hêma, Kîw - Cue

İşçi Tiyatroları - Şanoya Karkeran - Şanoy kirêkaran – Labourer Theatres

İşçi Tiyatrosu - Şanoya Proleterî, Şanoy Prolîtarî - Proleter Theatre

İzlenimcilik - Karîgerxwazî - Impressionism

İzleyici - Bîner, Temaşevan - Audience

Jest - Kêşak - Gesture

Kahkaha - Pêkenîna zikêşî , Qaqay pêkenîn – Belly Laugh

Karakter - Kes - Character

Karakterizasyon – Karekterîzasyon,  Wênakirdinî kesêtî - Characterization

Karartma – Tarîkirin, Tarîkkirdinî nakaw - Black Out

Karşı karakter - Karekterê dijber,  Karekterî hawdij - Counter Player:

Karşıt - Dijberî, Berewajîkirdin - Counter

Karşıt eylem- Bizava berevajî, Kirdey Berewajî - Reversed Action

Karşıt plot - Entrîkaya dijber , Hêlî Lawekî - Counter Plot

Kast- Dabeşkirina rolan , Dabeşkirdinî rol - Casting

Katastrof - Bobelata dawîn, Diwayîn Hengame - Catastrophe

Katharsis - Pak bûn - Pak bûnewe – Catharsis

Kişileştirme – Teşxîskirin, Be karekterbûn , Be Kes Kirdin - impersonation

Komedî – Komedî, Komîdya – Comedy

Korku Oyunu - Lîstika Tirsê - Horror Play

Koro şefî - Serokê koroyê, Serek kors – Cory Phaeus

Kostümlü Prova - Provaya bi Kostum,  Rahênana Kotayî - Dress Rehearsal:

Kötü Gülüş, Pêkenîna xirab, Pêkenînî heleşeyî – Bad Laugh

Kukla - Bûkella – Puppet

Kukla Tiyatrosu - Şanoya Bûkela, Şanoy Toqandin - Guignol Theatre

Kulis – Kûlîs, Ew dîwî sekoy şano - Back Stage

Kurgu - Tevn, Honak (Honaka tekstê), Çinîn (Çinînî tekst) – Plot

Küçük spot ışığı - Ronahiya spot a biçûk, Rewşenkarîy biçûkane – Baby Spot Light

Laboratuvar Tiyatro - Şanoya laboratûwarî, Taqîgey şanoyî – Theatre Workshop

Maske - Demamik, Rûbend - Mask

Matine - Şanoyên Navrojê, Nimayiştî paş nîweriwan - Matinee

Mesel- Efsane- Fabel, Fabula

Mim - Niwandinî bêdeng - Mime

Minör karakter- Karekterê biçûk,  Karekterî lawekî – Minor Character

Minyatür bölüm - Beşa mînyaturî,  Rolî rûjeyî - Cameo Part

Mizah – Kenewerî, Galte û gen - Humor

Mizah tiyatrosu - Komedyaya kenewer , Komîdyay sirûşte çiwarînekan - Comedy of Humours

Modern Dram - Şanoya Hevdemî, Dramay hawçerx - Modern Drama

Monolog - Takbêjî - Monologue

Müzikli Komedi - Komedya ya bi Muzîk - Komîdyay mosîqayî - Musical Comedy

Müzikli Konuşma- Axaftina muzîkal/ Be dem mosîqawe axaftin – Recitatif

Müzikli Oyu-  Muzîkal, Niwandinî Mosîqayî - Melodrama

Oditoryum – Odîtoryûm, Holî dîtin - Audiforium

Okuma Oyunu - Şanoya xwendinê, Dramay xwêndinewe – Closet Drama

Olaylar Dizisi - Gelale - Plot  

Oratoryo - Sirûdî ayinî - Oratorio  

Ortaçağ Dini Oyunlar - Şanogeriyekanî percû - Miracle Plays

Oyun – Lîstik – Play

Oyun Alanı – Qada Lîstikê- Playing Area

Oyun Arası - Navbera Lîstikê, Mewda, Baxwer, Doj – Interlude

Oyun döngüsü - Fetla lîstikê, Xulî şanoyî - Cycle of Plays

Oyun Metni- Metna Şanoyê, Deq, Têkst – Text

Oyun Yapısı- Binyada Lîstikê/Binyadî Niwandin- Play Structure

Oyun Yazarı – Nivîskarê Şanoyê – Playwright

Oyunculuk – Lîstikvanî – Acting

Oyunculuk alanı -  Nawçey niwandin,  Qada lîstikvaniyê  - Acting Area

Oyunculuk düzeyi- Astî Niwandin, Asta lîstikvaniyê – Acting level

Oyunculuk yeteneği – Behreya lîstikvaniyê, Behrey niwandin– Acting talent

Oyunculuk, temsil- Niwandin – Nimandin, temsil – Acting

Öğreti Oyunlar- Şanoya Ferkirinê – Learning Play

Ön perde - Perdeya pêşîn, Perdey berayî – Front Curtain

Ön sahne – Berê Sahnê – Apron

Öncü eylem - Bizava pêşeng, Kirdey Rabûrîw - Antecedent Action

Öncü karakter, Karekterê serekî - Leading Character

Öncü Tiyatro- Şanoya Avangard, Şanoy Pêşrew- Avant-garde theater

Öndeyiş- Peşgotin- Prolog

Ön sahne – Pêşiya Sehnê, Qoqizî şano - Proscenium

Önseme - Amajey pêşwext - Foreshadowing

Öykücü – Çîrokbêj – Story Teller 

Özdeşleşme- Biyekbûnî, Yekbûna pêre – İdentification

Pandomim - Niwandinî Bêdeng - Pantomime

Panorama - Perdey Xulênke - Panorama

Parodi- Parodî , Galte pê kirdin, lasayîkarî - Parody

Parodos - Derwaze - Parados

Patetik Dram - Dramay keser - Pathetic Drama

Perde Arası- Pişû, Navber – Inter Mission

Politik Tiyatro – Şanoya Polîtîk- Political Theatre

Projeksiyon, Çiray efsûnawî - Magic Lantern

Prolog - Destpêk,  Pêşekî - Prologue

Propaganda Oyunu - Şanogeriya propagandê - Propaganda Play

Prova – Provakirin, Rahênan - Rehearse

Prova Sahnesi – Sehneya Provayê – Rehearsal Stage

Ramp Işıkları - Ronahiya Ji Jêr, Rûnakiyekanî xwarewe - Footlighting

Realizm - Rastxwazî- Realism  

Repertuvar – Repertûar, Zemîney Şanoyî - Repertory 

Revü - Nimayişt - Revue

Ritüel - Bezm û rezm, Zîkr û sema - Ritual

Sahne – Sehne, Dîmen - Scene

Sahne – Sehne, Textey şano, Seko - Stage

Sahne Aksesuarları - Paşbende şanoyiyekan - Properties (Props)

Sahne Amiri - Berêweberî textey şano - Stage Manager

Sahne Derinliği - Kûrahiya Sehnê, Sekoy şano - Depth Stage

Sahne Fotoğrafı - Wêneyê Sehnê - Stage Picture

Sahne Merkezi - Navenda Sehnê - Çeqî şano, Nawerastî şano - Stage Centre

Sahne önü- Pêşsehne, Pêşberî şano – Fore Stage

Sahne Tasarımı - Sêwira Sehnê - Berçawgesazî şanoyî - Scene Design

Sahneleme – Niwandin – Stating

Sahneleme – Sehnekirin, Derhênan, Nîşandana temaşeyê, Derxistina Ser sehneyê-  Staging

Sanatçı - Hunermend, Hunerkar – Artist

Seyircî – Bîner, Temaşevan – Spectator

Shakespeare hayranlığı, Heyraniya Shakespeare,  Şekspîrperestî – Bardo latry

Sokak Tiyatrosu – Şanoya Kolanê – Community Theatre

Son Söz- Gotina Dawî, Diwa wite - Epilogue 

Sosyalist Gerçekçilik – Rasteqiniya Sosyalîst – Socialist Realism

Soytarı – Qirdik, Qoşme, xemrewên - Clown

Statik çatışma - Pevçûna statîk, Milmilanêy westaw - Static Conflict

Statik karakter, Karekterê neguherbar - Karekterî negorr – Static Character

Şanoya Arîstoyî- Arîstorew/ Şanoy Arîstoyî (Aristotalyen Tiyatro) Aristotelian Theater

Şiirsel Adalet - Dadweriy şaîrane - Poetic Justice

Tablo- Dîmen - Tableau

Taklit - Lasayîkarî - Mimesis

Taklit- Lasayî, Teqlîd, Lasayî kirin,  Lasayî Kirdinewe - imitation

Tarihsel Oyun - Lîstika Dîrokî, Dramay Mêjûyî - Period Drama

Tarihsel oyun - Şanoya dîrokî , Şanogerîy mêjûyî – Chronicle Plays

Taşlama - Rexnekirin, Hîcw, Satîr/ Rexneya qerfî – Satire

Taşlama – Rexnekirin, Nimayiştî galtecarrî - Lampoon

Tavan – Asrax, Mîç - Ceiling

Teatral kostüm - Cil û bergê şanoyî – Theatrical Costume

Tek Kişilik Oyun - Dramay tak ekter - Monodrama

Telaffuz – Rewanbêjî - Articulation

Temsil, Gösteri – Pêşandan, Niwandin - Performance

Tirad - Gotarî tund û tîj, Tîrad, Nimayiştî axawtin - Conversation Piece, Tirade

Tiyatro – Şano- Theatre

Tiyatro Biçimleri - Şêwe û Cûreyên Şanoyê, Şêwe û Corekanî Şano - Theatre Forms

Tiyatro grubu - Koma şanoyî , Tîpî şanoyî - Company Dramatic

Tiyatro metninde perde- Perdey şanoname, beş,  Beşa Şanonameyê – Act

Tiyatro Müdürü - Berêweberî giştiy şano – Theatre Manager

Tiyatro uygulamaları- Amadekirdinî şanoyî , Amadekirinên şanoyê - Drama Application

Tiyatroda Mekan - Mekanê Şanoyî, Şwên le şano da - Space theater

Tiyatroda zaman - Dema Şanoyî, Kat le şano da - When Theatre

Uluslararası Tiyatro Enstitüsü - Enstîtuya Navnetewî ya Tiyatroyê - Peymangey şanoy nêwdewletî - International Theatre Institute (ITI)

Uzun süreli eylem - Bizava dirêjkêş, Kirdey mewdadar – Long Action

Üç Birlik Kuralı - Rêzika Sêmendiyê – Unities

Üçleme- Sêbare, Sêyaneyî - Trilogy

Vahşet Tiyatrosu - Şanoya Wehşetê, Şanoy Xwînawî - Theatre of Cruelty

Varoluşçuluk- Bûnxwazî - Existentialism

Varyete Tiyatrosu - Şanoy Xoşkar - Vaudeville Theatre

Workshop: Xebata Atolyê , Şiwênkar - Workshop

Yabancılaştırma – Biyanîkirin,  Namoyîkirin - Verfremdungs- Alienation

Yabancılaştırma (Varfremdungs) – Biyanîkirin, Namoyîkirdin - Estrangement, Alienation

Yanılsama- Sawîn, Heleçavî – Illusion

Yansıtma Kuramı - Teoriya vebeyînê, Rengvedanê, Teoriyî Lasayî - Projection Theory

Yansıtma- Vebeyandin, Rengvedan, Lasayî- Projection

Yapımcı - Berhemhêner - Producer

Yapmacık – Derewînî, Xokird - Contrived

Yardımcı yönetmen - Derhênerî yarmetîder, Derhênerê alîkar - Assistant Director

Yazgı- Çarenûs - Fate

Yoksul Tiyatro- Şanoya Hejaran, Şanoy Hejar – Poor Theatre

Yönetmen- Derhêner - Director

Yükselen çatışma - Pevçûna ku bilind dibe, Milmilanêy helkişan - Rising Conflict

Yükselen eylem - Bizava ku geş dibe, Kirdey Helkişan - Rising Action