KEZÎZERÊ

KEZÎZERÊ

Kezîzerê, kezîzer

Xulam memkê gilover

Serî sor û binî zer

Mîna berfa zinarê

Sîka dara tim li ser

Mîna sêvên Xelatê

Serî sor û binî zer

Mînane penîrên ter

Min givaşt û av jê her

Tu ji govendê were der

Te ramûsim, cardî her

Te divê her û te divê mer

Kezîzerê lewendê

Gewrê, bozê, bilindê

Kevoka nava gundê

Sîng doşek, balîf zendê

Ez ramûsim te rindê

Destê xwe bi destê mn de

Tevde herin govendê

Kezîzerê hithîtî

Li binya mala şemitî

Dawa têqî lewitî

Dilê lêwik şewitî

Kezîzêrn me çar in

Her çar jî bi kum û şar in

Hilma memkan em xwarin

Kezîzerên me şeş in

Her şeş jî bi şarên reş in

Hilma memkan çi xweş in

Didî xuyakirin, ko por zerîne û serê memikên wê nû hildane, weke sêvên Xelatî ne, serî sor û bin sipîne, weke berfa zinarê Mêrdînê, ko siya daran tim li ser e… Çi tiştên giranbiha gotine!

Kezî, gulî, ew porê hûnayî yan jî badayî ne, ko bi paşde tê berdan û bisk, ew porê, ko bi ser dêmên jinan de têne xwar û carna çivan didin xwe û bi alikî de serê xwe xawr dikin yan jî wan bi ser hinarên riwê xwe de xwar dikin, ko karibin nêçîrê li dilê rebenê weke me bikin. Lê zulf, ew çend tayên por in, ko bi ser eniya jinan de têne xwar û gelek caran jî perçe perçe dibin û hin ji wan weke dûvê dûpişkan serê xwe berjor, bi ser erprî, boşî, temezî, qolên zêran de bilind dikin û eniya gewr weke rojeke, ko bikevî nav hewran û carnan li me ronî didî, tê xuyakirin û tîrejeke tava evîndarî tavêjî dilê evîndar û bi carek di nav pêtî û agir de dihêlî.

Lê dengbêjê me gelek bi memikan ve maye û gelek pesnên giran ji wan re anîne. Lê ji ber, ko sêv hişk û berf sar e, li xwe vegeriya te û gotiye “Mînanê penîrê ter” ko mirov bigivêşî û av herî, wey malwêran! Te çiqa bi hostayî pesnê memik û singa yara xwe daye, ko te Cizîrî û Xanî bênav û deng hiştine!

Herwekî ne tenê li ser memik û singê maye û berê xwe dayê zendên dosta xwe û gotiye “Sîng doşek, balîf zende” eger wilo bî, rast e, yara mêrik lewend e; gewrê, bozê, bilindê! Îdî ka jina ji vê lewanda te şêrîntir û xweşiktir bî ez benî! Lê camêr dixwazî govendê jî, erê wele! Eger wilo ji kê, ji me re herî serî, em ê pê re herin govendê û lotika jî bidin. Ma kî ji ramîsanê jinê wilo gewr, boz, lewend direvî. Ma nabênî, seydayê me Cizîrî çi dibêjî:

“Di pabosa sîminsayê,

Me nêrî bejn û belayê.

Lê êlî Eblexulasbabê,

Esbabesemawatî,”

Gerîtî, rengeke di navbera esmer û boz de ye. Lê boz çend reng in: Şinboz, reşboz ew in ko rengê sor, yan şîn yan reş di nav bozitiya wê de hebin; çîlboz, zêde sipî ye.

Lê hithitî, ew e ko xalên sor ketibin nav de û çawa şemitî ye dilê lêwik pê şewitî ye. Xuyaye ko gelek çavdêriya wê dikir.   

 

(Cegerxwîn, Folklora Kurdî, r. 58)

(Ciwan Haco- Kezîzer) http://www.youtube.com/watch?v=e9ugs_30axk
(Brader- Kezîzerê) http://www.youtube.com/watch?v=bqTxtgUnMYc