Roja Şanoyê ya Cîhanê, 27ê Adarê 2015

Li Dinyayê Roja Şanoyê 2015, 27ê Adarê

Nivîskarê Peyama Roja Şanoyê a sala 2015an derhênerê polonî

Krzysztof Warlikowski ye!

Peyama Roja Şanoyê ya Cîhanê 2015

Hostayên rasteqîn ên şanoyê bi piranî ji sehneyê dûr in. Û bi gelemperî, wek makîneyeke dubarekirin û nûvehilberîna qlîşeyan ew li şanoyê nanerin. Ew di nav lêgerîna kaniya lêdana rehjenê, herka jiyanê de ne ya ku çav lê ye biqevizin di ser eywanên pêşande û hêwirzeya mirovan re ku di nav hewla kopîkirina ji hin cîhanan yekê ne. Ji dêvla ku biafirînin em ew cîhanên ku li ser temaşevanekî, li ser hestên di bin erdê de hiltên hûr dibin an heta xwe dispêrinê, zêde dikin.  Û ya rast, tu tiştek tuneye ku ji şanoyê çêtir ew hestên veşartî derxîne holê. 

Pirî caran wek rêber ez li pexşanê vedigerim. Roj bi roj li xwe hay dibim ku ez li ser wan nivîskarên ku nêzî sed sal berê bi awayekî kahînî lê dîsa jî bi ihtiyat hilweşîna xwedayên ewropî û ew tarîgewrka ku şaristaniya me xistiye nav tariya ku dive hêj bê ronîkirin, difikirim. Ez li ser Franz Kafka, Thomas Mann û Marcel Proust difikirim. Îro ez ê John Maxwell Coetzee jî têxim nav vê koma kahînan.

Ew feraseta wan a derbarê dawiya dinyayê -ne ya gerstêrkê lê ya awayên têkiliyên mirovan- û pergal û gelemşeya civakî de, vêga ji bo me pir aktuel e. Ji bo me ku piştî dawiya dinyayê dijîn. Ew ên ku bi sûc û pevçûnên ku her roj li devereke nû diçirisin ku medyaya herdem hazir û nazir jî nikare bişopîne, rû bi rû ne. Ev agir wer bi lez bi her deverê dikeve, ewqas zû jî ji nav nûçeyên medyayê bê veger winda dibin diçin. Û em neçar, di nav tirs û xofê de dimînin. Em êdî nikarin bircan ava bikin, û ew dîwarên ku em bi înad ava dikin jî me ji tu tiştekî naparêze -berevajî vê, ew bi xwe muxtacî parastin û xwedîlêderketinê ne ku parçeyek mezin a enerjiya me lê diçe. Êdî ew taqeta me tuneye em lê binerin ka ji derî wêdetir, li paş dîwêr çi heye. Tam jî ji ber vê divê şano hebe û em ji vir hêza xwe bigrin. Ji bo ku ew ciyên dîtina wan qedexe ye, em bikaribin di qulika derî re li wan binerin.

“Efsane hewl dide ew tiştê nayê ravekirin, rave bike. Ji ber ku ew xwe dispêre rastiyê, ew mecbur e bi neraveberî bi dawî bibe” -Kafka dirûvguherîna efsaneya Prometheus wisa tasvîr dike. Ez baş hîs dikim ku divê ev peyv şanoyê jî tasvîr bikin. Û ev cure şano ye ku xwe dispêre rastiyê û bi awayekî neraveber bi dawî dibe, ez bi dil û can hêvî dikim ew bibe nesîbê hemû xebatkarên wê, ew ên li ser sehneyê ne û ew ên temaşe dikin.

Krzysztof Warlikowski

Ji aliyê Koma Ragihandina Şanoyê û Navenda Dewletên Yekbûyî ya ITIyê ve hatiye piştevanîkirin. 

Wergera ji îng: Fexriya Adsay

Çavkanî: http://www.world-theatre-day.org/en/

Derhênerî Pollendî Kirziyiszitof Warlikowiski

Nusîwiyetî Wergêr: Erselan Derwêş

Lewe sanatir nîye ke mamosta rasteqînekanî şano bidozînewe bemercêk dûr le textey şano soraxiyan bikeyn.Çunke ewan derbestî ew şanoyewe nayen ke bûwete amêrêk kopîkirdinî nerît û botew şêwaze bê giyan û siwawekan, belku wêln be diway serçawe û tewijme zînduwekanî em hunere ke zorbey kat holledaxrawekanî niwandin we heşamate miroyiye tê deperrênêt ke serqalî kopîkirdinî yek dûwêney tirî cîhane …

Ême berdewam wêne bo cîhan kopî dekeyn , le birî afirandinî cîhangelêk ke zadey berkewtin û mişt û mirr e legel bîneran da û cext ekatewe lew hellçûnaney le bin rûkeşekan da şepol dedin. Le rastî da hîç şitêk be hêndey şano tiwanay nîye heste şarawekan aşkira bikat. Zor car pena debem bo pexşan bew temayey rêniwênîm bikat berew geyiştin be heqîqet. Rojane le bîrî ew nûserane dam ke le nizîkey pêş sed salewe şerim nane pukanewey xiwawende ewrupîyekaniyan pêşbînî dekrid,  herçon pêşbînî ew nixro bûneşiyan dekrid ke taku êsta şaristaniyetî êmey le nêw tarîkî da win kirdûwe. 

Mebestim nûseranêkî wek Franz Kafka û Tomas Man û Marsîl Birust û her weha detiwanim lem roda nawî Maksiwêll Kozîş bo lîstî em pêşbînîkarane ziyad bikem. Emane hemûyan be selîqey dirustî xoyan dirkyan bewe kirdûwe ke kotayî cîhan be rêwe ye û hîç derbazêkî bo nîye. Diyar e mebestim kotayî hesarey zewîy nîye, bellku kutayî hatinî ew modêle bawe ye lemerr peywendîyekanî nêwan ademîzadekan û kotayî hatine be sistimî komellayetî û rabûne şoriigêraney le dijî ber pa debin. Ewey ew nûserane be hestî parawyan dirkyan pê kirdibû ewe ye ke emro zor be tûndî giriftarîn be destyanewe. Axir ewe ême bûyn hawdemî kotayî hatinî cîhan bûyn keçî hêşta le jiyan dayn. Rûberûy ew tawan û şer û pêkdadane zindigî deguzerênîn, ke rojane her care û le şiwênêkî niwê heldegîrsên û xêratir in lewey ke mîdiya berbillawekanî dinya le tiwanay pexşkirdiniyandiban, keçî hênde nabat ew herîqane carisker debin û lenaw raporte hewallekan da bizir debin û îdî nagerênewe.

Ême hest be pekewteyî û toqîn û gemarodan dekeyn. Îdî natiwanîn burcekan bunyad binêyn û ew dîwaraney ke sersextane pelkêşî bunyadnanyan dekeyn, natiwanin le hîç şitêk bimanparêzin. Belku be pêçewanewe bo parastin û çawdêrîkirdinyan beşêkî gewrey wizey jiyanî êmey gerek e. Îdî lewze manda nemawe le piştî dergakanewe le piştî şurekanewe le rûdawekan biniwarrîn. Her be cextkirdinewe lem hokare pêwîst e şano bûnî hebêt û hêz û wizey le rikaberêtîyewe werdegrêt, wata le têraman û wirdibûnewe be naw hemû yasax wikllomdirawekan da. Efsane le hewlî ravekirdinî ewe da ye ke rave nakirêt. Ca le berewey efsane le heqîqetewe serçawey girtûwe, boye debêt lew şiwên da be kota bêt ke ravekirdin û şîkirdinewey estem bêt. Bew core Kafka wesfî gorrankarîy piromîsiyosî le efsane nasraweke da hênaye arawe. Minîş birwayekî pitewim bewe heye ke debêt şanoyş bem wişane bête wesifkirdin. Ew core şanoye ke le heqîqetewe serçawey girtûwe û meramî xoy be corêk berceste dekat şîkirdinewe û ravekirdin pey pê neben, amancî min ew temenay dekem bo sercem şanokaran… Ger le ser textey şano bin yan le nêw cemawer da kar biken. Le naxî dilimewe ew şanoyeyan bo exwazim.