Ana içeriğe atla

Bi Alan Ciwan re li ser şanogeriyê

Ji bernama me ya Bêzar ku min û Recep Îçen tevlihevdikir, dor û derfeta hin pirsa nebû, pişt re me ji Alan Ciwan re go, ev nebû, jinûve û me hin pirs spart wî, camêr jî bersivand... 

-Tu dikarî qala kurtejiyana xwe bikî? (Tu ji ku yî? Tu li ku mezin bû? Heta niha kar û şixûlên te çi bûn? Tu niha debara xwe bi çi dikî? Heta niha te di kîjan şanoyan de cî girt?  û hwd... )

Alan Ciwan: Ez di sala 1990î de li Gundê Hesarê girêdayî Kercosê ya Batmanê çêbûm. Min perwerdehiya xwe ya dibistanî a sereke li Batmanê wergirt heta lîseyê. Di vê navberê de ez pêrgî şanoyê bûm. Di lîseyê de bi lîstikeke şanoya ciwanan min bi awayekî çalak dest bi şanoyê kir.  Li dû 3 lîstikên di bin banê Tiyatro Asmîn de ku ez jî yek ji avakarên wê bûm, di sala 2007an de ez derbasî nav grûba şanoyê a bi navê Batman Sanat Tiyatrosu bûm. Li gel vê komê jî du ji wan lîstikên zarokan bi giştî di 6 lîstikan de wek lîstikvan min cih girt. Di dawiya sala 2009an de jî ez derbasî Stembolê bûm. Di heman salê de ez derbasî bin banê Destar Theatre bûm û hê li gel vê komê di xebatên xwe yên şanoyê de berdewam im. 

-Te kengî dest bi şanogeriya "bi kurdî" kir? Tu dikarî qala serpêhatiya xwe bikî?
Hevnasîna min ya şanogeriya bi Kurdî hinekî dereng destpêkir. Mebesta min jê ew e ku min li Batmanê bi zimanê Tirkî şanogerî dikir. Lê belê destpêka min jî bi min şanaziyeke ku min li Stembolê di sala 2009an de li gel komeke wek Destar Theatre dest bi şanoya bi Kurdî kir. Komeke ku îro bi xebatên xwe bala gelek hêlên şanogeriyê kişandiye ser xwe û di warê zimanê şanoyê de kêm zêde gihîştiye astekê… Lewra jî dereng bû lê belê di serpêhatiya min ya şanogeriyê de ciyekî bi qedir digre.

- Malbata te çawa li şanogeriya te dinerin? Destpêkê çawa bû û niha çawa lê dinerin?
Wek gelek malbatan, malbata min jî berê li ser şanoyê tu zanyariyeke wan tune bû. Heta ku ez bi serê vebûm. Helbet malbata min jî dixwestin ku ez dibistana xwe bixwînim û bibim parêzer an jî pîşeyekî ku ez pê karibim bi hêsanî debara xwe bikim. Lê belê dema pêşandana lîstikê gava di protokolê de cih wergirtin ji xwe re û li min temaşe kirin. Qanekirina wan hêsantir bû.  Îro ew jî êdî min bi vî halê min qebûl dikin. Yanî -ji me û ne ji me…

-  Şanogerî ji bo te tiştekî çawa ye? Çi hêza te ya şanoyê xurt dike?
Mirov dikare bi gelek tiştan kêfxweş bibe. Hin kes bi gelek tiştên hêsan, hin jê jî bi gelek tiştên zor û zehmet. Lê belê di bingehê de herdû jî li ser xaleke hêsan desekinin. Kêfxweşî… Ev kêfxweşiye ku ez di şanogeriyê de berdewam im. Tu peyameke min a mezin tuneye mixabin di şanogeriyê de. Ez bi tenê dixwazim bi şêweyê herî xwerû “bilîzim”.

- Tu dikarî hinekî qala derûniya xwe yî di şanoya "Di Tiwaletê de" bikî?
Lîstika Rênas Jiyan a bi navê Di Tuwaletê De pêleke dirêj bû ku bala me dikşand lê belê ji ber şert û mercan an jî ji ber bêderfetiyê me nekaribû wê mîna riyekê bidin ber xwe. Axirê me biryar da û me dest pê kir. Him ji ber pênûsa nivîskar û him jî ji ber şêweyê karkirina li ser lîstikê di dema provayan de, li ser bedena min xwedî ciyekî bi qîmet e ev lîstik. Lewra ne li ser eqilekî lê li ser bedenekê hatiye barkirin ev lîstik.

- Ji destpêkê heta niha di lîstikvaniya te çi hat guhertin? (û niha ji bo lîstikvaniya xwe, tu çi dikî û çawa dixebitî?)
Lîstikavanî û pîşeyên din dibe ku gelek cudahiyên wan hebin ji hev lê ji gelek hêlan ve jî dişibin hev. Karkirin, têgîhiştin, disîplîn… Min berê jî kar dikir lê ez tê nedigihîştim. Vêga têdigihêm hin bi hin. Ku min ev kar û xebat hê bi disîplintir jî kir di jiyana xwe de hingê dê asta sêyem jî pêk bê. Ango hêdî hêdî ez wê giraniya bar hîs dikim li ser milên xwe. Lê belê hê gelek rê û rêçok hene ku pêwiste ez ji wan derbas bibim.

- Şanoya ku niha tu tê de dilize bi yek kesî ye, li ser şanoyên bi yek kesî ditînên te?
Dawiya dawî tu bi tenê yî li ser dike, tu kes tuneye kut e jê xelas bike. Lîstikên ku lîstikvan pir in di warê lîstikvaniyê de pêkanîna hevsengiyê hêsantir e. Lê di lîstikên yek kesî de hemû bar li ser pişta lîstikvan e. Yan tê bi serkevî yan jî tê noqavî wê bibî…

- Kurmancî di lîstikvaniya te de, bandorê li çi dike? Têkiliya zimên û laş?
Zimanekî ku ez pê mezin bûme, dengekî ku ez pê hatime xwedîkirin. Helbet dê têsîra wê ji zimanekî din an go dengekî din cudatir û mezintir be. Kurdî jî ev e ji bo min. Ew dengê ku ez xwe pê xwedî dikim. Him di warê lîstikvaniyê de, him jî di warê mirovahî de…

- Tu dikarî qala koma şanoya "Destar"ê bikî? (Xebatên wê, lîstikavanên wê û temaşevanên wê..)
Destar di sala 2008an de bi pêşrewiya Berfîn Zenderlîoğlu û Mîrza Metîn hate avakirin. Komeke ku xebatên xwe bi Kurdî dike. Di xebatên xwe de li gel çanda kurdî ji şêweyên nû yên şanogeriyê jî sûdê werdigre û xwedî derdekî ye. Dorpêçî û çewisîna mirovahiyê, pirsgirêka ziman perçeyek ji vî derdî ne. Heta vêga bêhtirî 10 lîstik ji medbexa Destar Theatre derketine di vê çarçoveyê de.

- Tu dikarî qala şanonameyên xwe bikî? Hayê min tenê ji "Fantezî" heye wekî din tiştekî ku te nivîsandiye heye...
Nivîsandina lîstikên şanoyê pêlekê wek tecrûbeyekê bû ji min re ku min xwe tê de ceriband.  Li gel Fantezî, teksteke min a bi navê Raya Qaçax jî heye. Lê belê ez di warê nivîsandina lîstikan de tu dahatûyekê nadim ber xwe. Ez bêhtir dixwazim li ser lîstikvaniyê bikolim. 

- Li gorî te ferqa şanoya kurdî û şanoya "bi kurdî" çi ye?
Di xebatekê de bikaranîna hin motîfên çandekê, nayê wê wateyê ku tiştekî resen û taybet bi wê çandê derketiye holê. Wek çawa ku di wêneyekî de resimandina jineke Kurd li gel rengê kesk û sor  û zer,  têgeheke wek “wênesaziya Kurdî” dernaxe holê, di şanoyê de jî tenanet bikaranîna zimanê Kurdî, wê xebatê nake “şanoya Kurdî”. Lê dike şanoya bi kurdî.  Şanoya Kurdî helbet berî her tiştî pêwistî bi zimanê xwe heye lê belê ev ne tenê zimanê axaftinê, di warê şêweyî de jî pêwistî bi zimanekî heye.

- Bandoran kîjan şanogeran li te çê bû? Tu dilê xwe dibijîne kîjan şanogeran?
Mixabin hê dîrokeke dûvedirêj ya şanogerên me çênebûye ku ez navên wan rêz bikim. Lê ez dikarim bibêjim ku xebatên min yên li gel Mîrza Metîn bandoreke xweş li min kirin di riya berdewamiya şanogeriyê de. 

- Li gorî te şanoya Kurdî ya îroyîn di çi rewşê de ye?
Her diçe berhemên nû derdikevin û li gel van berheman neferên şanoyê li Şanoya Kurdî zêde dibin. Ev jî dilxweşiyeke û hêviyê dide.

- Di şanoyên bi kurdî de sedemên pêdîviya "jorênot"ê(üstyazı) çi ne?  
Ev ne tenê pêwistiya şanoya Kurdî ye. Her komên ku dixwazin xwe bighînin însanên nû, fikrên nû vê riyê bikar tînin. Helbet li dû ya Kurdî rastiyeke din jî heye. Ew jî ew e ku gelek Kurd bi qasî ku bi zimanê xwe yê zikmakî li lîstikeke şanoyê temaşe bikin bi zimanê xwe nizanin.

- Tekiliya te bi wêjeya Kurmancî re çawa ye? Te îsal kî xwend?  
Wêje bixwe yek ji çavkaniyên girîng e him ji bo nivîsînê û him jî ji bo lîstikvaniyê.. Lê ez ne wek pêwistiyekê lê dinêrim. Kêfa min jê re tê.  Ji ber ku em hê di serê salê de ne, bawer im mebest jê sala çûyî ye. Mehmet Dîcle, Fırat Cewerî ,Şener Ozmen, Ciwanmerd Kulek,Jan Dost,Fawaz Huseyn. Her wiha bi wergera ji Erebî pirtûkên Selîm Berekat yên Perik û Feqiyên Tariyê, wekî din ji wêjeya Soranî  jî min ew derfet dît ku çend nûserên hêja bixwînim. Wek Ferhad Pîrbal, Bextiyar Elî, Şêrzad Hesen…  

- Çavderiyên te yên ji bo şanoya Bakûr û lîstikvanên wê?  Herî zêde tu ji çi aciz î?
Li Bakur pêşengiya şanoyê vêga Şanoya şaredariya Amedê dike bi lîstikên xwe yên balkêş. Wekî din jî ji bilî çend lîstikên ku min di festîvalê de li Batmanê temaşe kiribûn mixabin tu derfeteke min nebû ku ez tiştekî din bibînim. Li Batmanê şanoya şarederiyê û li gel wan çend komên taybet li gelek bajarên Bakur di xebatên xwe de berdewam in tiştê dizanim. Ez nikarim li ser tiştekî ku min nîvco dîtiye rexneyeke giştî bikim.

-  Ji bo listîkvanên nû, tu dixwazî çi bibêjî?
Ger dil hebin ku di şanoya Kurdî de berdewam bin, berî her tiştî bi zimanê xwe bila xwe têr bikin, bi çanda xwe baş bizanibin û bila guhê xwe tijî dengê Kurdî bikin. Li dû wê kesê ku bixwaze tiştekî bike ji xwe erkên din wê di dahatûyê de derkeve pêşberî wan…

- Çi kar û xebat li pêşerojê li benda te ne? Niha herî zêde bala te li ser çî ye?
  Destar bi xebatên xwe piştî ku dilê me û guhdaran hemûyan reş kir, vêcarê jî dê  bişirînekê vede li ser ruyê me bi lîstikeke Muzîkalî. Ger tu tengasî dernekevin ezê jî tê de wek lîstikvan cih bigrim. Ji bo pêşerojê jî wekî din şer heye dîsa mixabin… Di nav keşûhewayekê de ku ev qas kes jiyana xwe ji dest didin, şanoya min ya “kêfxweşiyê” ne ciyê kêfxweşiyê ye…

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Modern Kürt Tiyatrosunun İlk Adımları

Yazar/metin merkezli Batı tiyatrosunun Kürt dilindeki ilk örneği, 1919’da Evdirehîm Rehmî Hekarî’yle başlaması, teatral formların Kürtlerde daha öncesinde olmadığı anlamına gelmemelidir. Popüler ve kitlesel bir sanat olan tiyatro tarihsel olarak her dönemde farklı biçimlerde icra edilmiştir. Genel anlamda tiyatro sanatı; kukla, gölge oyunu, köy seyirlik oyunları, çîrokbêj (bir nevi meddah) geniş bir alanda teatral formalara sahiptir. Bu formlar, yakın kültürler ve komşu milletler arasında benzerlikler gösterebildiği gibi veya hepten özgün bir biçim olarak da var olabiliyor. Kürt tiyatrosunda: Taziye, “Sîtav” (Gölge Oyunu) ile “Bûkella” (Kukla), “Mîr Mîran” (Sahte Emir), “Kosegelî-Gaxan”, “Bûka Baranê” (Bolluk-Bereket Oyun Ritüellerinden), “Sersal” (Yeni Yıl), “Newroz” oyun ve temsilleri... Bunun yanı sıra Kürt tiyatrosuna özgü teatral anlatı biçimleri arasında sayılabilecek “dengbêjî” ile “çîrokbêjî” gibi ulusal formlara da sahiptir. Kürt tiyatrosunun geçmişine ve bugününe baktığımı

Tiyatro Terimleri ve Kavramları / Têgih û Termên Şanoyê / Theatre Concepts and Terms

Şanogeriya "Mem û Zîn", Nivîskar: Emîn Mîrza Kerim, Derhêner: Enwer Tuvî, Silêmanî, 1958 Tiyatro Terimleri ve Kavramları / Têgih û Termên Şanoyê  Absürd Tiyatro - Şanoy bêhûde, Şanoya Absurd - Theatre of the Absurd Acı Çekme Oyunu - Lîstika Êşkêşanê - Şanogeriy eşkence, wezen – Passion Play Acıklı Komedya, Komîdyay giryanawî – Tearful Comedy Açık Aksiyon - Aksiyana Vekirî - Over Act Açık Sahne - Sehneya Vekirî - Open Stage Adaptasyon - Lihevanîn, Adaptekirin - Adaptation Agit-prop tiyatro- Şanogerîy bangeşekirdin – Şanoya propagandayî – Agit- Prop Theatre Ago n- Mişt û mirr – Agon Ağlayıcılar - Koroya Giriyê, Barbûkarî grîkî – Choregos Akrobat - Kanbore, qareman, palewan, Canbaz - Acrobat Aksiyon Oyunu - Dramay niwandin, Şanoya Aksiyonê – Play of Acting Aktivizm -  Karaxwazî, Aktîvîzm - Activism Akustik- Dengî, Akûstîk - Acoustic Alternatif Tiyatro – Şanoya Alternatîf- Alternatîve Theatre Anagnorisis – Venasîn, Nasînewe - Anagnorisis A

Ereb Şamîlov "Koçekê Derewîn-1930" Şano

   E reb Şamîlov  Koçekê Derewîn  Pyêsa Du Fesla Sezde Sifeta   (Neşra Dewlata Şêwrê Ermenîstanê, Rewan, 1930)           Gilyê Pêş          Pyêsa pêşin, gerekê beve notla silhekî şêr, ber gilî gotnê terêqa nav xebatçyê Kurmanca da paşda mayî. Eva gilî gotnê min nivîsîne, ne metelok in, ne jî min ber xoe derxistine. Eva îşana qewimîne bûye, niha jî hene nav gundê Kurmanca da.          Her Kurmancekî gele car qewimye, ku çûna cem wan vireka şêxa, pîra qewala û mella koçeka, wane kirye min nivîsye li vê pyêsê. Basa xeberê ez karim navê çend heva hildim, hûnê bizanbin rastê: Koçek Xûdêda ji gundê (Poştê) Karvansarayê qêza Lenînakanê nahya Hacîxelîlê, Koçek Gulê ji gundê Qulibegê qaza Rewanê nahya Ecmîadzînê (Dêrê).             Evana hetta niha jî dixapînin kesîba û orta Hemîk destê terêqa bega, axa û kulaka tev heve. Ew hizdikin paşda mabûna xebatçya; ew timê nezana tûj dikin berî firqeçya û komsomola dibin, çimkî ew firqeçî û komsomola niha paşda davêjin gilî got