Kesên Romanê:
Profesor Eremyan,
Nûrê,
Fêrik( Fêrik Polatbegov,
Fêyedor Lîtkîn)
Elî Emerê Polat- Nihoyê Miho-
Bedoyê Mamo( Ev her sêkên te r.97)
“Hayastanê û Kubarê” 400,
Vebêjer:
Kamil (Vebêjerê para yekemîn
e, diçe gundên kurda yên nêzî Yêrevanê “Kûrekan”ê)
“Ez dixwazim der heqa êla
koçkirî de çend giliyan bibihêm çi ka axiriyê wê çawa bû.” r.75
Xewa kamil nayê… 164,
“Kamil
dibe Heciyê Cindî-176,190,348-398”
“Jina kurd- yekitî”364-365-
Kawa Nemir-190,
(Apê Moskov- Şewêş -çîroka
bûkê-142-155)
Roman bi hatina nameyekê, lêgerîna Fêrîk dest pê dike û bi nameyeke din diqede. (r. 396)
Ji vegotina Heciyê Cindî û Serhedê:
“Ji çi re” r.27-
“Gotina
gotiyan e”, “De bibêje, zû, ez teqiyam gidiyo!” r.29
Kewşenî(Şênahî) r.37
“Malavayo” “Ez di dilê xwe de sêwirîm(Fikir îm)”r.39,
“Berra”(Birra), 42-59,
“Erhemdilah şukir” 42,
Silav û kilav, derz kirin(Fêm kirin), “Erê, bi serê
(Bavê) te kim” r. 50,
Xewnerojk(Xewna
rojê) r.52,
“Ma bû roj, rojdanek” r.52,
Girêfûtk (Girêk) r.56,
“Gidî ha bajo ha
bajo” r.57,
“Eynî çakuçê bavê lê ye” r.60,
“horika kesîb kusîban dajot”
r.61,
“dil baristan bû” r.63,
“Bi forma
hikayetan wiha dest pê kir”r.63,
“Ew xeysetê wî nîn e”r.64,
“êdî turiş
nedikir”r.65,
“li salixiya gişan vexwarin” r.69
“Şero…neyse kuxiya, gewriya
xwe zelal kir, her du tiliyên xwe yên tilîalêsê qayîm kirine guhê xwe, di binê
çavan re dêhna xwe da me û qîrand.” R.69
“di riya hatî de tes bûn” r.71,
“birepînin hev du” r.72,
“Gava
ku sibeh çavkilkirî dibe” r.72,
“dibe xurmîneya gulleyan, yek dudu, sisê..”
r.72,
“min qayiliya xwe dayê” r.73,
“xatirê xwe xerc nekira” r.75,
“Bêxweyiya
hespê nekisî” 78,
“Yekî rûdandirêj î gep î zep î bejnbilind î xeberxof î
xwediyê hurmata mezin” r.92,
“êl ji dest xwe diçe”r.93,
“Çimkî em hindik in
tevîhevdu çend hezar” r.93
“Halê me yî pêkenî” r.98,
“got, me gotê dê”r.100,
“Pirqîn” r.102,
“Jixwebawer hewaskar bûm” r.103,
“Mala
mêrik Ellahwekîl têr e” 104,
“Pişta xwe dane min û çûn” r.104,
“Lawiko ez
bimînim ji te re me; bimirim, ji xweliyê re me” r.104,
“Dil ne ê kirrînê bû min
bikirriya, ne ê firotanê bû min bifşrota.” R.104,
“û êdî çirp baz da” 106,
“olo xwarziya bi vî terhî” r.110,
“ bi navê xwedê ez li hêviya
mevanan bûm” r.111,
“Herçî çûyî bila rahma xwedê li hestiyê wan be” r.114,
“derd û kulên êlê ro kir” 118,
“hema semt ku kete me emê bên” r.120,
“Lê wisa
fesal bikin, wekî tu kesek bi we nehise. An na, wê êla we kokbirr bikin.” 121,
“cahiltiyê jî mala bar kir.. de ezî wê çaxê xort bûm” r.123,
“Ew nemerivên nemeriv oyînekê wê bîne serê
me.” r.124,
“Bûka xelkê hatiye bi ser te rûniştiye” 131,
“Cercoyê rahmetî emrê
xwe da te” 132,
“Bi firê xe” 133,
“wan fikra bi dûrî xwe xim”134,
“Diya min
hinek kincên kevin lê kirin, serçavê wê tenî kir” 147,
“Pihînekê li derê te
xim” 147,
“Min ji dîn û donê min dermexin” 148,
“û ji nişkê ve ew jinik(diya
wî) te digot êdî dîn bûye” 149,
“Lê tu were, nebê Hoto, bê berxê xwedê, mêrê
xîretê”152,
“wekî ji devê egir û şûr xelas bike” 152,
“Dinya li serê me bû
tarabêjing, qira me hatibû..”153,
“… kîp bi milê wî girt” 153,
“Çi we xwe li
şeytên girtiye û jê bi dûr nakevin” 156,
“Min çirp baz daderve” 204,
“Evê te ji awurên wan xof kişand” 222,
“Axe
rabû şipiyan” 222,
“ji nava dilê …”225, “Sê caran pirs dayê” 225,
“Te digot dilê hev du dixwendin” 231,
“Ji
sola xwe re bibêje” 239,
“De gidî ez
bextê te me, biliv, bilezîne” 242,
“De bajo suwaro de gidî” 252,
“Tu yê serê
min lê xî” 253,
“Erdo biqelişe em tê de herin” 258,
“Niha divê em mêran
bikirrin” 265,
“:Heke ez Egîdê axê aza nekim, ez ê van simbêlan kur bikim” 265,
“Çi ka tu çi re…” 269,
“Bise, huş, lê binihêr” 270,
“Tu çi dikî malmîrat” 276,
“Ax xêra xwezî wê tiştek nebîsta” 280,
“Sala duduyan hat, ya sisiyan û çaran,
pêncan û şeşan..” 301,
“Gava ku yekî siya xwe bi lingan bipîva” 303,
“Kuçik
hatinê, rûnişt û kûçikan jî dor lê girt, nehiştin ji ciyê xwe bilebite” 304,
“Ka ew mêrê ku bi ûrisî bizanibe” 311,
“Kes ji kesekî re nikare bibêje viq”
312,
“Mîna pezekî devgirêdayî” 312,
“xwedê we rûspî bike” 313,
“ûrisiyekê wisa
dizane qe ûris bi xwe jî nizanin” 314,
“Em pê amin dibin” 314,
“De gidî bajon ha bajon” 333,
“vegeriya alî
kurê xwe, gotê:”333,
“Egîd, de tu ji wê derê heta vir di ser her du çavên
kurxalê xwe re hatî” 335,
“Ez li welatê we ketim kirasê we, min libasên wisa li
xwe kir” 339,
“Evên te” 341,
“Belê ew bila di wî halî de bimîne, em ji qewalan
xeber bidin” 342,
“Heta ku ew kulfeta ne ji dînê medi mala we de be, welleh
qisem, billeh qesem, Tewis nayê mala Emerîkê..” 342,
“Mirin ji vî halî çêtir
bû” 342,
“êm nikarin malê heram bikine nava malê helal” 343,
“Axir wê çawe be”
344,
“Xwe kur nîne, zêrê zer e” 348,
“Te digot, her tişt bû xewa şevan” 352,
“û
tiştekî sar danî orta xwe û wê. Ew şûr bû” 354,
“Ne niha xelq li hêviya te ne,
niha sibehê kulfet ê çawa li namûsa xwe min binihêrin” 354,
“ên kesîb wê rojê
ji sibehê de xwe birçî hiştibûn û ketibûn ser goşt û birinc” 358,
“Te digot
bawer nedikir têr bixwarana” 358,
“Elî Axa, Egîd , Fetka, filankes, bêvankes,
Xwedê xêra we qebûl bike, xwedê ber ruhê wê bigihîne, rehma xwedê lê be” 359,
“Kesekî miriyên xwe venegerandiye, ya me jî venagere” 360,
“rabûn destê hev di
hustiyê hev re birin û bi rê ketin”368,
“De ev jî ji we re nan, ezê çûm” 369,
“kesekî hevalê barê ketî tunebû”
372,
“berxên virnî parre diman û êdî kesekî guhdarî nedikir, dihiştin û diçûn.
Ji çi re yek bû, dudu, sed..? Xelq direviya, rev pê ketibû, te digit mîna wê
pezê ye, wekî gur bi pey ketiye.” 373,
“
welleh navê Xwedê ye, billeh navê Xwedê ye, Elî Axayê kurê Emerîk Axa ji ciyê
xwe nalebite.” 381, “Xwîna me ji ya êlê sortir nîn e?” 381,
“Em dibêjin, werin
destê me ji hev du nekin, Êzdîxaneyê birrbirrî nekin. Hûn dizanin qardaş”
381, “qe tiştên aqilan bû?” 382,
“Elî Axa ya dewrî winda” 385,
“Got, yekî beg bi destê xwe Cindiyê kurê Elî Emerîk Axa li ber çavên bavê avête
erdê, bi kêreke ko pezkî şerjêkir.” 385,
“Lê însanet hînî çi nabe?” 386,
“Holehola Sultan Êzîdê Sor
e.” 387,
“Romê kiriye xelaya mêran” 392,
“bûbû qesabxaneya pezê nêr” 393,
“Xwîna sor pelemîskî avête ser çavên mêrkuj” 394,
“etêba giran tîne serî”
395,
“Şukur ji vê sibeha teze re, ji Ûrisêta
Sovyetiyê êdî hewara me tê.” 400,
“Îro çil û pênc saliya Respûblîka Ermenîstana
Sovyetiyê ya Sosyalîstiyê ye..” 401,
“Panzdeh respûblîkên bira” 401,
“Ew roj ê bê” 403.
Spîçolkî,
Kamço kirin r.30-238
Teglîf kirin, r.67
Tewarkirî, r.68
Cinyaze r.72
Baqîbe ye( nemir e) r.73
Tekdan bibêje r.75
Turîş nekir(Ceger nekir) r.81
Pêpes bike, r.84- 269
Kaf û kun kirin( Talan- şewat
kirin)r. 84
Nûçik r.88
Verê kirin r.97
Giliya teze, r.103
Birang 106
Xweş mislihet e r.111
Pêşke (kar) 113
Ebûr 113
Kesirî 116
Belg(pel) 119
Simila(Bismillah) r.124
Bobelîsk(bablîsok-hecacok)
129
“Hêwirze”
“Kevirî bi qûlî be” 134
“Ebabet” 142
“:Nav û nûçik” 145
“Gelî cimaet” 146
“dey(deng)
li me kir” 146
“negotê” 151
“zûka” 151
“helebêle” 153
“wellehî” 155
“Bûkîng” 155
“Kerrekerr”
“êxist(derxist)” 157
“Steqirî” 158
“Ayhay(ihii)! 158
“Wê navê” 158
“Kunde” 159
“Encil- incîl” 159
“gazêt- qezete” 159
“wekilandin”
“Ofîneke kûr” 161
“Herro” her roj 162
“Emên cahil” 163
“Beledê wan- bedêla wan” 163
“Oro filankeso” 164
“tek- tenê” 164
“arxayîn”- rehet 166
“eşedbillah” 167
“xirmîniya gulleyan” 169
“Dîktor Nûrê” 171
“Perwaz da çû” 172
“Pêşewitiyên xwe” 172
“Moxdarekî din- mohletek din”
173
“Dadiçiviya” şellaf 180
“Pêrenc” heqê rê 181
“Nevîçîrk” neviyê nevîyan 182
“Hilbirî” rakir 185
“Avê bixwin” 186
“Şerjêkirin” 198
“Cîşihitî” 200
“Ruhstîn” 202
“Seybisan” mirovê pîsî
kuçikbav, 206
“Ez dabayî te dikim” xelat
kirin diyarî- 214
“duta” dubare- 220
“Sapok” sola dirêj- potîn 221
“Nahke” mahr- 225
“Pîra keftor” 230
“dêl” 232
“benijî” vegeriya temam
nekir, 232
Metêlmayî, 232,
“teletel” bêdeng 234
“fizirand” derket 234
“elb” 234
“Holtag- gog 236
“êr bi êr gotê” yek bi yek-
238
“tevîhevdu” 239
“Kurap” 239
“Malbavanên min” 244
“Nivijandin” dûruk gotin li
xwe xistin, 247
“Sipesax” 249
“Risas” 250
“Şilet” 258
“Mewicî” tê de mayîn 260
“Kulîmek” 263
“Mekişîne” 265
“Kulekek” mihek an bizinek-
266
“Zozanêd me- Reşkonêd me- 268,
Çavêd -270
“Kulbîrin got” 271
“Kinezek” keçikek 274
“Sûd” mahkeme- 284
“Diqurçimand” “Hesirên xwe di
xwe diqurmuçand” 302
“Kewşen” bêndera vekirî ya
dûr î çolê- 303
“Hey mailk avayo” 305
“Qulix kirin” xulamtî- 307
“Oxweş” 307
“tivdarekên rêwiyan” haziriya
rêwiyan- 316
“Papax” kum- 316
“Alif” û “mehes” timar
kirin-317
“veqepiçî ser vê kêlekê û ser
vê kêlekê” qulaptin- 326
“di nava rişk û sipiyan de
hedimîn” 328
“Xweyî hebûn” maldarî- 328
“bixalifiya” biqefiliya- 331
“Stansî- stesyon-332
“Qirme” sêleh- 334
“sivre”-sifre-334
“Malên binerd” 337
“Zarongên”-zarokên-337
“Kurxal”-335
“Stêr” kulîn û nivîn- 338
“hemîn” ji xwe- zaten- 339
“Hurom” rûm- 340
“Kulfet” jina malê- 342
“Dilsarbûn” 350
“Hêwî” 350
“Pesinname” teqdîrname- 355
“Hêja” wê çaxê- 356
“Paşopêlî” paşûpên- 358
“lap”(bi temamî)- 368
“Çast” (wargeh)- 370
“qestbend” ji qazî ve- 375
“tomik” dahf- 383
“cendek” cesed- 392
“pelemîskî” pejikî-394
“qayîm” hişk î qewîn- 394
“Neyse”, “Dêmek” “Bi xwe
qolayî nîn bû” r.52- 131
“olacaxên dinyayê” r.56,
“Dinyaligê de” r.59,
“Qeymîşî
te nekir” r.76,
“de gidî birev, qaç, lê bi kû de?” r.78
“Efendim sene de jî qalmez” r.89,
“teyrekî
atmece” r.92,
“arxalix” r.110,
“anegorî” 115,
“oyîn” r.124,
“Şikyat” 137,
“yazix in” 141,
“tek tûk mabûn” r.144,
“teyamiş” 153,
“yoxse”155,
“cab” “yolê”156,
“Kosegeldî” 161- 352,
“Seyramîş” 171,
"Efendim” 172,
“yazix”
175,
“beter” 180,
“îtoxliyê îtoxlî” 208,
“Çetinayiyan alt dike” 216,
“yazî”224,
“bilmîş bibim” 223,
“Çox şukur” 232,
“ruşet” 264,
“degme” 271,
“Batmîş” 273,
“dizgîn” 283,
“sizû”284,
“riya gêden gelmezê” 295,
“Çobanaxaoxlî” 314,
“ayrî”
345,
“tutar di me de nema”365,
“kîmkîme bû” 379,
“qardaş” 381,
“ataler, aneler, arvedler”
393,
Gotinên Pêşiyan û Biwêjên Teybet:
“Ne bi lezê, ne bi bezê, kes
nagihîje tu mirazê” r.28
“Ez xebara wî bi şekir
dibirim” r.28
“Heke ez bibêjim setekê tu
bibêje dudu” r.39- 92-
“Lingê gerê nayê bin berê”
“Bi xêra xwezî” r.40(Ji xêra
xwedê), “xêra xwezî qe mirin tunebûya” 166,
“Gunehê xwe bi wan dianî” r.43
“Nan di ber de nediçû” r.43
“Lingên min erd nedigirtin”
r.47
“Patika hustiyê xwe
dixurandin” r.51, “Pişta stûyê xwe xwurand” 165
“ Xwe çargoşe dihejîne” r.59
“Xwîn dimîst” r.72
“Sonda mêrê berê xwar” r.72
“Hûtê binê behran” r.81
“Dil kirîn” r.87
“Çi ku ji destê te bike” r.88
“Xwe li ser me dikuje”r.100
“Ji haziran ne çêtir” 101
“Por û poşman” 103
“Dev ji devan direvînin dibin
hezar dev” r.106
“Gava ku derd dibe, derman jî
dibe” 106
“Gund bi gundîtî” 107
“Porê xwe kur kir” 107
“Bi kulman tê nava çavên xwe”
r.107
“Di ber dilê min de dihat”
108
“Em ji hiş birin” 116
“Serî hebû, binî tunebû” 117
“Meriv ne bikira, ne bixwara,
hema lê binihêriya” 117
“Porê xwe vedirût” 146
“Xew wê biketa çavê kesekî”
146
“Devê te li çi bigere,
bixwaze, gidiyo”150
“Bi wî pêwimberî” 154
“Kesekî nedixwest lingê xwe
bavêje şêmîka wî” 158
“Serê min bi qurban be” 159
“Dîkê sibê dixulxuland” 160
“Birûskê lê dabû” 162
“Eyda hev du bimbarek î pîroz
kirin” 162
“Ez ji aqil biribûm” 164
“Erê bi serê te” 166
“Hesen Axa nebêjî, Berxê
Xwedê bibêjî” 179
“Mala êqil şewitî” 181
“Ya min gor û cehenneme” 204
“Eşîr bavê eşîre ye” 208
“Tu kêr em penêr, devê te li
çi digere bibêje” 223
“Gilî ji devê hev du
direvandin” 227
“Hûkî dikirin mûkî” 227
“Kerrayiyek bêperegal per
veda” 227
“Bi dîwaran re xeber dida”
229
“Mêrê roja teng” 240
"Dinya li hev diket” 252
“Tenê şîrê teyran kêm dima”
257
“Gunehê xwe pê dianîn” 259
“Qudûm di ling de nemabû” 260
“Kesekî xwe di siyê de
nehişt” 264
“Bertîl keviran nerm dike”
267
“Êl maka meriv e” 268
“Wê gavê te bikuşta, çilkek
xwîn çi ye wê jê nehata” 274
“Terkeserî dinyayê bim” 280
“Ya Elah, ya Xwedê” 289
“…. Qesasê serê mêran” 295
“Bila li şaristanê be, ne li
goristanê be” 295
“Bila rê be, bila dûr be” 319
“Çakuç î yek e” dol -321
“texdîr bû” mirin- 322
“Min kşriye tu neke” 328
“Ne ew bû bigata berde, ne ew
bû bigota bihêle” 328
“Xwîn e, dikişîne” 329
“Çavê me li riya wî qerimî”
335
“Bila meriv mêr be, rojekê li
dinê be” 336
“Rûviyekî geriyayî ji şêrekî
ne geriyayî çêtir e” 344,
“Benîştê devê xelqê” 354
“Ji destê tunebûnê” 355
“neçim û sêwiyên xwe neynim,
nebînim, “li min heram be” cî û nivînên jinê” 356
“Dunya alem bi çvekî tu jî bi
çavekî” 362
“Ava wan di riyekê de nediçû”
363,
“Xwedê jê stendiye” 382
“Mirin çeka cindiyan e” 385
Vegotina Peyvên Biyanî û yên Rûsî:
Respûplîk (Komar) r.29
Revolyûsîner( Şoreşger) r.30-363
“Şoreşa Kewçerê” 370,
Kolxoz (Sovyetî)
Komsomol( Rêxistina xortên
sovyetê) r.51
Çêrvonês(Zêrên rûsî yê berê)
r.59
Naçalnîk(serok) 218
Avtomobîl r.40
“êzdî xoroş- ûris xoroş”
r.100, “kapî aç” 124, “îçeriyê” 127, “canim” 129
“birat-bira” 339,
Melekan- 364-370
Bîr û Baweriyên Êzdiyan û Qewlê wan:
“Xwendin guneh hesap
dibû”r.34-
Cewar Axayê Brûkî û Soxomon Êxşyazarov (mektep û xwendin herfên
kurdî Tibîlîsiyê- r.100) Xaçatûr
Abovyan( Kurdolog-1845) r. 112-113-333-344,349,
“Cixîza gilover” r.87
“Bi êzîdê sor sond xwaribû”
158
“Xwedanê malê, ango Stêrê”
159
“Xidirnebî” 159 rojî û qerf
159
“rojîya bûk û zavên teze 160-
Rojiyê Êzîd û Xidirnebî- 341,
“Tîreq” 341,
“Şilet” 341-344-345- 446
“Qewal”341
“Gazî Heft Mêrên Şêx Adî
kirin” 172
“Moriya karîbar” û parsa heft
mala- 301
“Lê peyê bi adetê destê xwe
nedayê, silava wî ji dûr ve vegirt û razîbêna xwe gotê” 304
“Êzdî kincên şîn li xwe
nakin” 325,
“Goştê xinzîra naxwin-324”
“Şabaş, şabaş”332,
“Porê
jinan nexwêne- serqot(servekirî)” 338,
“Tawis” 343,
Pesindayîna Sovyetî:
“Axir hukimetê her mecal dane
me ji bo bipêşdebûnê, zanebûnê.” R.35
“Em li rûyê dinyayê winda bûna , heke wan
salan Lênîn hewara me re negihanda.” R. 41,
Şoreş- 366- 367-
Hin temayên sereke:
“Ji xelayê dê ewladê xwe
dihişt.” R.41
“Baweriya te hebe, heke ew
êtîmxane nîn bûya, ew zarokên din jî wê ji destê me biçûna.” R.42, “Nûrê…
Texnîkirina Kurdan a Pedagojiyê kuta kirin, bûne dersdar û terbiyedarên
zarokan. Êdî wê çawa be?” 43
“…bûne hîmdarên lîteratûra û
kûltûra Kurdan a sovyetiyê” r.44
Dîroka 1830-1934 (r.69)
hevkariya û Biratiya bi Ermeniyan re (r. 70-96- 158-)
Qelen -224-225-307,
Beranberdan- 300,
“Çêkirina goşt” 316,
“Durûtina peran” 316,
“Adetên xerîb” 323-324-
“Xela û cişihitî” 372,
“talan û rev” 375,
talan û qirkirina êzdîxanê-
379,
“Eskerekî Kurmanc- “ Xêra
xwezî ez hezar carî bimira ma” 385-
“Kuştîna hovî” 386, 392
Walgerindina dînê sulmanan- Zulma Sulman û Romê û
Parastina êlê
“Mezinê êlê jî dînê surmanan
qebûl kir.” (r.75- 82- 87-89-90-93-94-99-120-254-255-272
“Miletek û du dîn xweş xeber
e” r.87-155-181-182-183-201-202-219
“em berxên şems in, lawo. Em
bimrin jî em ê li ser dînê xwe bimrin.” R.94- 110-152
“Em êzdî ne , kurên bavê hev
in” r.99
“Hal û hewalê me ji destê
Romê û axelerên êla me ev e” r.99- 394,
“xerc û xerac” 165-166
Asîmilasyona Kurdan- r.94
Bitewîne :)
Ferêt, dêwêr, pêz, êgir,
êqil, qaymeqêm, çaçên, gavên, bajêr,
Zargotina Kurmancî:
“Çolî û çolistan
Berrî û beristan
Hêja serê min
Ket nav xaxê giran” r.66
“Her çar malên newalê
Her pênc malên newalê
Tajî berdan xezalê…” r.67
“Lê baranê, lê baranê
La şewitiyê, la wêranê
Îniyê şewitiyê, la wêranê
Xeyla bûkê bê feyde kir” r.
74
“Keskesor li mala me
Mişk û mar li mala we” r.78
“Zerîdomamê” r.98,
“Lo dilo”
r.105-106,
“xirabmal” 114,
“dolîdangê” 161,
“Xidirnebî” 162,
“Zerîdomamê”
176-177,
“Gevazê” 245,
Yorumlar
Yorum Gönder