Şanoya Min û Zarokan

Zarok; kok e, siberoj e…

Zarok; kenê jiyana pak û aramiyê ne…

Û helbet ew temaşevan, lîstikvan û rexnegirên bêqusûr î jiyanê ne jî… 

Şanoya min û zarokan bi “Şengê û Pengê” dest pê kir. Min ev şanoname, ewil ji bo biraziyên xwe nivîsîbû. Her çi qasî mamoste û dramatûrg jî bûm, lê heta ku biraziyên min roj bi roj li ber çavê min mezin bûn, wê demê min bîra şanoya zarokan bir û ez bi ser cidiyeta wê vebûm. Diviyabû min ji bo wan şanonameyek hazir bikira û kêfa wan bianiya… Li Mêrdînê me şanogeriya Şengê û Pengê amade kiribû. Piştî me li Mêrdîn û navçeyên wê lîst, li gora derfetên xwe û bêyî piştgiriyekê dehan caran li gelek cihî hate sehnekirin... Di encamê de em xesîrî bûn, lê her ku em çav li temaşevanên xwe û kênê wan diketin, xisar li me sivik dibû. Çend caran pêşandanên me ji aliyên “mezinên mirûztirş” ve hatibû asteng kirin, lê me çavê xwe ji vêya re jî girtibû û me du salan bênavber lîstibû. Ji bilî koma me ya bi navê Zîv’ê, ji aliyên komên din ve jî hate lîstin û herî dawî par li Hesekê hate lîstin. 

Me xwest em Şengê û Pengê li Stenbolê dîsa amade bikin, lê du hevalên me yên mamoste ji kar hatin avêtin û proveyên me jî sekinîn…

Gotinên Umît Aktaş[1] ku rola wî Guro ye: “Lîstika Şengê û Pengê... 2014-2015 Mêrdîn, Şemrex, Qoser, Amed, Cizîr, Hezex, Stenbol, Mûş... Li dor 30.000 zarokî ev lîstik temaşe kirin. Hewce bû bi hezarên din jî temaşe bikirana. Lê mixabin, derfeta me bi serê xwe têr nekir. Lê kenê ser rûyê wan zaroka bedêlî hezar milyon kedî bû... Hûn her şa bin zarokno.... ( Ev hejmar ji bilî temaşekirina komên cihê, dibistana ye)

Min di pêşgotina şanonameya Şengê û Pengê de[2] wiha gotibû:    

Em dizanin ku tu tişt ji zarok û kenê wan bi qîmettir tune ye. Ji ber vê yekê, me jî xwest em bi taybetî jî ji bo temaşevanên xwe yên biçûk, ji çîrokên folklora Kurdî, şanoyan hazir bikin. Yek ji van çîrokên navdar “Şengê û Pengê” li gelek deverên Kurdistanê bi awayekî zindî hene û gelek versiyonên vê çîrokê, bi navên “Xezalê û Delalê, Şengilo û Mengilo, Qinîskê û Pinîskê, Şengikê û Mengikê û hwd.” hatine berhevkirin. Bi vê lîstikê re em dixwazin balê bikşînin ser folklora Kurdî û malzemeya teatral yên di folklora Kurdî de. Taybetiyeke din a çîroka “Şengê û Pengê” jî ew e ku, ji aliyê zarokan ve tê hezkirin.

Di folklora Kurdî de, gelek çîrok hene, mirov dikare bi hêsanî, ji bo biçûk û mezinan weke şano li hevdu bîne. Lewma xwesteka me ew e ku, piyesa “Şengê û Pengê” ji aliyê zarokan li dibistanan û di komên şanoyê de jî were lîstin...

Bi şanonameya Şengê û Pengê min dest bi nivîsandina metnên şanoya zarokan kiribû, di nav wext re, min êdî bêtir bala xwe da şanoya zarokan.  Piştî “Şengê û Pengê” kengî dema pêrgî çîrokeke ku bala zarokan dikêşand, li ser mijûl bûm û xebitîm. Herî dawî vê havînê min hemû jinûve li ber xwe raxistin[3] û min ew weke dosyeyekê tevî adaptasyonan, zêdeyî deh şanoname amade kir… Ji nav şanonameyên min î bo zarokan: Serxwebûna Mirîşkan, Mîrze Mihemed, Pişo û Manco, Balo û Keçel, Şêrê Bitenê, Çûkê Bilûrvan, Pisîka Bi Serê Xwe…”  Ji nav sedan çîrok û berhemî min ew ji aliye form, malzeme û helbet ji aliye pedagojiye ve lê xebîtim. Lêhûrbûyînek hesas dixwaze lê ji bo bişîrîneke zarokan ji bo dahatûyek bi Kurdî ev kar û xebat pêwîst e. Hê jî parsekê van çîroka me, derî bi derî li pêşniyarên şanoyên bo zarokan digerim… Baş e, ka ew qas şanoname hebin, çi dibe? Wê kî bixwaze û bikaribe? Em bibêjin hate amadekirin îca wê li kîjan sehnê bilîze? A rehet nivîsandina wan bû, lê sehnekirina wan? Axir, carinan deng ji şanoyeke zarokan derdikeve, lê pirî caran bêdengî ye, mîna ku zarok tunebin an jî pêdivî bi hebûna wan nebe, berhemek an hunerek bo wan nayê amade kirin…

Ne tenê ji bo xwarzeyan û biraziyan, ji bo hemû zarokan, her ku ji min hat, ez ê dev ji gazin û dilgiraniyê berdim û bikim ku şanoyeke din amade bikim an jî wan şanonameyan bispêrim dilxwazên şanoya zarokan… Huner û şanoya Kurdî warê xisar û tahbê ye. Zarok jî ziman jî ên me ne û her rojê li ber çavên me ji dest me diçin. Bila em bixesirin û bitahbin! Ger ku em kenê wan î Kurdî wenda bikin, em ê hemû pûç û bêkok bibin… Zarok bila bilîzin û têra xwe bikenin, çi bi berhemekê, çi bi muzîkekê an bi şanoyekê… ji destê kê çi hat bila texsîr neke… 

Îsal min şanonameya “Mîrzayê Biçûk” ya Antoine de Saint-Exupéry adapteyî şanoyê kir û min ew spart Şa Performansê. Di 26-27.10.2018’an de ji aliyê Şa Performansê û bi derhêneriya Bîlal Korkut[3] wê bê sehnekirin… Bi hêviya ku bi dilê temaşevanên biçûk û mezinan be…    

                              

---

[1] Umit Aktaş, mamoste ye(bû) û xwendekarê dramatûrjîyê ye. Bi nasnavekî din Panterê Şanogeriya Kurdî ye.

[2] Şengê û Pengê, Weşanên Flîtto, 2014

 “Çavşîna Bizin û bi herdu karikên xwe yên bi navê Şengê û Pengê re di şikeftekê de dijîn. Ji bo ku Çavşînê, Şengê û Pengê bi şîr xwedî bike her rojê diçe li zozanan diçêre. Dema Çavşînê, ji mala xwe derdikeve, karikên xwe tembî dike ku ji bilî wê derî li tu kesên din venekin. Ji bo ku karikên wê tenê derî jê re vekin “Sitrana Şîr” ji wan re dibêje. Ev sitran jî dibe paroleya wan û tenê ew pê dizanin.

 Jiyana wan her roj wiha bi kêfxweşî didome. Rojekê dema ku Çavşînê diçe zozanan, Guro bi wan dihise. Piştî ku bizin diçe, tê ber devê derî û karikan dixapîne... Çavşîne dema vedigere dibîne ku derî vekiriye û karikên wê ne li wir in. Çavşîna Bizin bi hêrs li zarokên xwe digere û diçe ji Hirç û Rovî dipirse, hîn dibe ku Guro karikên wê biriye. Diçe bi Guro re şer dike û her du karikên xwe ji gur xelas dike.”

[3] Bilal Korkut şanoger û sînemager e. Li Mêrdînê şanogeriya “Pîrê û Rovî” di 2015’an de amade kiribû. Du fîlmên wî bi navê “Ez Tûsubasa Me”(2016) û “Li Pey Nanê Xwe”(2017) hene.