Yek
ji wan tiştên ku bi Kurmancî dema tê qalkirin û rûkeniyekê bi xwe re tîne,
mumkun e ku ew berû be. Li ba we çawa ye nizanim, lê ez şahid im ku li kîjan
civat an sohbetê, gotina berûyê derbas bibe, çîrok û galegal geştir dibe. Ê min
bi xwe, yekser zaroktiyê tîne bîra min. Belkî bê bîra hemû kesên ku ji ahlên
gunda ne jî… Heta mirov dikare “îmaja berûyê” bi pênaseyeke wêdetir jî bike: Berû ji bi
şekil û şemala xwe, nîşaneya zarokên nifşê folklorê yên vê dawiyê ne. (Ev nifş
piştî salên 90î hilatin, lê weke nûmûne mabin divê mirov li wan miqate be.) Ne
bawer im yekî “bajarî” ji berûyan fam bike, belkî bixwe û gotinên şor bike! Bi
awayekî din berû bi qasî nanê tenûrê yê germ î malê ye; lê li derve ne bi qasî
nanê firnê yî bajêr meşhûr e! Loma aydî serdama borî ye an jî a zaroktiyê ye…
Ji bo xatirê zaroktiya xwe ez ji berûyê hez dikim.
Berû
piştî lîstina bi heriyê, yek ji wan pêlîstokên min î sereke bû. Ger tiştek
biqîmet be, mirov li ser şer dikin(dikirin), li ser “xar” û “berûyan” jî şer
hebû helbet. Bi gumana min, me ji zarokên li gundên bidar û ber mezin bibûn
bêtir ji berûyan hez dikir. Ji bo ku gundê lê mezin bibûm, darê berûyan
tunebûn. Darberûyên herî nêz li ziyaretên “Pîrê Mem” û “Bongiz” bûn, ew jî ji
ber ku “pîroz” bûn, hatibûn parastin… Rojekê bi eşqa wan berûyan em çend zarok
ji sibehê de çûbûn wir; lê ji ber tirsa “Şêx” me li gora dilê xwe berû berhev
nekiribû û em bitirs û westiyayî vegeriyabûn...
Bêhna
deviyên çilo û berûyê hê jî bê min, wê kêliyê zaroktiya min nêztir dibe. Îca ji
bilî tahma wan; ewil lîstina wan, pişt re dora xwarina wan bû. Bi hemû awayî hebûna
berûyan kêf û hestên cuda dida min. Niha ne tenê bêrîya zaroktiya xwe dikim, bêriya
berûyên zaroktiya xwe jî dikim…
Lîstina
bi berûyan yek ji wan dîmenên xurt î zaroktiya min bûn. Bi payîzî re heta orta
zivistanî, berû dibû perçeyekî jiyana
zaroktiya min. Çawa dibû êvar, mesefek berû dihat biraştin û qeşartin û helbet
dibû weke “pariyek nan” di şevbuhêrkan de nebedî dibûn. Dema li ser sobeyê bûn, min di dil xwe de digo
heyfa wan! Şerê me yê bi roj li ser berûyekê, êvarî li ser agirê sobê badilhewa
diçû. Şevderna ku min firsend bidîta ji wan berûyan, min para xwe ji vê rewşa berûyên
“seyr” î ser sobê didizî; bi mahneya xwarinê, min ji mezinan dixwest lê armanca
min helbet lîstina wan bû. Berû çi qas pirr bûna, ewqas şens û hêz jî bi xwe re
dianî...
Ger ku min berû bixwara, ji yên biraştî bêtir,
min ji xwarina wan î xav hez dikir. Xweş nayê bîra min, lê dibe ku di biçûkaniya
xwe de, dema min xwestiye ez berûyekê ji wê “heyf û xebîneta wan” a ser sobê
xelas bikim, min zendê xwe şewitandibe. Belkî ji ber vê tirsê ye ku min ew xav
tercîh dikir. Her ku mezin bûm şûna şewata zendê min biçûktir bû û tirsa sobê
li ba min xwe bi xwe hilat. Belkî jî bi wext re mezin bibûm û min dev ji
lîstina wan berdabû loma ez hinî xwarina wan î biraştî bibûm. Lê her çi sedem
be bila be, niha bi hezkirin li vê şopa ser zendê xwe dinerim.
Belê,
berû tahl in lê tahma wan dîsa jî bi “ahlên gunda” xweş e; tew ku dema mirov qurtek
av bi ser de vexwe, şêrîniyeke xweş di binê zimanan de dihêle. Wilo xwiyaye ez
ê nikaribim terîfa wê xweş bikim… Qey dîtin û gotina berûye jî wilo ye… Lê ev
jî hebû ku kêfa min bêtir ji berûya min î girs ku me zarokan jê re digot “deq”
re dihat, ger min berûyên di hundirê xelekê de bi deqa xwe derxista, kêf kêfa
min bû.
Habîtata
dara berûyê li seranserê Kurdistanê belav bûye, xwezî niha bihata bîra min bê
ew zanyarê botanîkê kî bû, digot: Ger hûn xwe li darberûyê bigrin hûnê heta
çiyayên Zagrosê biçin. Gelek cinsên berûyê li seranserê cîhanê hene. Ez bi qasî
aliman nizanim lê li gorî çavderiya xwe dibêm: Berû çiyayî ye û herî zêde li
hêrêma Omerya û Torê û Cîzîrê li gora darê din zêdetir hene.
Ji
fêkiyên darberûyê re “berrî, berwî, berru, pelût, pelît, bellot an jî şambelot”
jî tê gotin.(Hûn bixwazin dikarin di medya civakî de bipirsin: Li ba me dibên
wilo, li ba we dibên çilo?) Ji bo şîfayê “qehweya berûyan" jî çê dikin, lê
min bi çavê xwe nedîtiye, hey we pirsî li vê qehweyê jî bipirsin çito ye?
Berû
dema bi darê dikeve kovika (şewqeya) wê mezin dibe heta ku ew bistewe. Berû
weke kestaneyê ye lê tahma wan qet naşibin hev… Darberûyek (dara çilo) dikare
ji berûyekê, di çar-pênç salan de bişkive û heta ku bibe dareke mezin û bifêkî
dehan sal jê re divê…
Heta niha min nedîtiye, ger mirovek ji
zaroktiya xwe de ji berûyê hez kiribe, ew ne zarşêrîn be! Ew kes ji kok ve Kurd
û Kurmanc e, loma tahma zimanê wî bi berûya Kurmancî ye, belkî vê dawiyê bi ser
kestanê vebûbe, ev jî qeder e gazin jê nabe… Ka biceribînin û bibînin bê hûn ji
ahlê berûyê ne an ê kestanê ne? Dikarim vêya pêşniyarî hazira bikim: Di şevên
zivistanî de ger hûn bixwazin zaroktiya xwe bibîr bînin (an jî ji mezinan re
bixwazin ew qala zaroktiya xwe bikin) piştî şîvê ji bo şevbuhêrkeke xweş, divê
hûn berûyan ji bîr nekin. Wê pir bi kêrî we bê.
Ji
bo qeşartin û biraştina wan pisporiyek jî lazim e. Vê jî jibîr nekin, dema we
berû xwar, hay ji qûncika wê hebin. Ji ber ku tahlbûna berûyan ber bi qûncika
wan ve zêdetir dibe û dema we biraşt, zend û bendê xwe neşewitînin. Bi
bêhnfirehî bibrêjin û bixwin, wê “zarê” we pê şêrîn bibe, paşîvê hûnê
biserifînin bi hawakî… Afiyet be, dereke we pê neêşe!
Yorumlar
Yorum Gönder